Algemene raad: goed toezicht met waarborg kwaliteit en onafhankelijk van de Staat

De algemene raad van de Nederlandse orde van advocaten heeft zijn visie op het toekomstig toezicht aangeboden aan de minister voor Rechtsbescherming. Om de kwaliteit van toezicht, onafhankelijk van de staat te waarborgen stelt de algemene raad een landelijke toezichtautoriteit advocatuur (LTA) voor met een bestuur dat bestaat uit advocaten en niet-advocaten, onafhankelijk gepositioneerd van de staat en van andere organen van de publiekrechtelijke beroepsorganisatie NOvA.

De kosten voor het toekomstig toezicht worden, net als nu het geval is, gedragen door de beroepsgroep. De algemene raad is van mening dat de sterkste schouders daarbij de zwaarste lasten moeten dragen.

Gesprekken en adviezen
De algemene raad heeft in de afgelopen maanden gesprekken gevoerd over het toezicht op de advocatuur met verschillende groepen binnen de advocatuur waaronder de dekens, sociaal advocaten, grote kantoren, het college van toezicht en de raad van advies. Daarnaast heeft een kernteam van het college van afgevaardigden een eigen advies aan de algemene raad uitgebracht. De algemene raad heeft prof. Barkhuysen van Stibbe gevraagd inzichtelijk te maken op welke manieren het toezicht op de advocatuur publiekrechtelijk kan worden ingericht. Op basis van deze gesprekken en adviezen heeft de algemene raad zijn visie op de herziening van het toezicht op de advocatuur geformuleerd.

Onafhankelijk van de staat en van andere NOvA-organen
Er bestaat binnen de balie consensus dat het toezicht op de advocatuur verder versterkt moet worden. Datzelfde geldt voor de totstandkoming van één landelijke toezichtautoriteit advocatuur (LTA). Het toezicht op de advocatuur blijft in de visie van de algemene raad, net als het huidig toezicht, onafhankelijk van de staat gepositioneerd, binnen de publiekrechtelijke beroepsorganisatie (pbo) NOvA en tegelijk onafhankelijk bestuurd, bemenst, gefinancierd en gefaciliteerd van de andere organen en bureaus binnen de pbo NOvA. Door ook niet-advocaten op te nemen in het bestuur van de LTA geeft de algemene raad gehoor aan een brede maatschappelijke wens. Hiermee wordt inhoudelijke expertise van het LTA-bestuur verbreed en de onafhankelijkheid van het toezicht op de advocatuur verder versterkt. Daarnaast stelt de LTA zijn eigen begroting op, voert een eigen personeelsbeleid en is de huisvesting op een andere locatie dan het bureau van de NOvA. De samenleving moet erop kunnen vertrouwen dat individuele advocaten en de advocatuur als geheel hun bijzondere positie in de rechtsstaat waarmaken. In de visie van de algemene raad wordt zowel recht gedaan aan de bijzondere positie van de advocatuur in de rechtsstaat, als aan het vertrouwen dat de samenleving in de advocatuur moet kunnen hebben.

Voordracht en benoeming LTA
De voordracht van de bestuurders van de LTA gebeurt door de “blik van buiten” en legitimeert de onafhankelijkheid van de LTA omdat niet langer de onder toezichtgestelden de toezichthouders verkiezen. Het college van afgevaardigden wordt in de procedure van voordracht en benoeming geconsulteerd. De benoeming van de LTA-bestuurders wordt vervolgens gedaan door de algemene raad.

Financiering LTA: ruimte voor differentiatie
Uit de gesprekken die de algemene raad in afgelopen periode voerde over het toekomstig toezichtmodel bleek dat er bij meerdere partijen zorgen zijn over de beheersing van de kosten. De algemene raad neemt deze zorgen serieus. Het uitgangspunt is -net als nu het geval is- dat de kosten voor het toezicht door de advocatuur zelf worden gedragen. De verwachting is dat de kosten voor het toezicht hoger zullen uitvallen dan het huidige lokale toezicht en dat deze verder zullen stijgen door uitbreiding van huidige wetgeving en toekomstige wetgeving.
De algemene raad vindt het daarom wenselijk dat er ruimte komt voor differentiatie ten aanzien van de hoofdelijke omslag. Anders gezegd: de bijdrage aan het toezicht wordt evenredig verdeeld waarbij de meer kapitaalkrachtigen binnen de balie een grotere bijdrage zullen leveren. De kosten voor het toezicht zullen deels doorberekend worden aan de rechtzoekende. Bij de sociale advocatuur is dat niet mogelijk en de sociale advocatuur mag niet door stijgende kosten van het toezicht verder onder druk komen te staan.

Scheiding toezicht en klachtbehandeling
Bij de verdere inrichting van de LTA gaat de algemene raad uit van een toezichtsysteem van duidelijk afgebakende taken, rollen en bevoegdheden en waarbij het toezicht onafhankelijk, transparant, uniform, preventief en effectief is. Tijdens enkele gesprekken werd de wens geuit om ook de klachtbehandeling onder te brengen bij de LTA. De algemene raad begrijpt die wens. Een centralisatie van klachtbehandeling en beoordeling van signalen zou het toezicht kunnen versterken. Echter, klachtbehandeling nu onderbrengen bij de LTA zou een stelselwijziging verlangen en dat kan niet zonder meer tijd te nemen en fundamenteler na te denken over de organisatie van de landelijke en lokale orden. Na de vorming van de LTA gaat algemene raad hierover met onder meer de dekens in gesprek.

Proces
De verwachting is dat de minister in de komende periode met zijn visie op het toekomstig toezicht op de advocatuur komt. Daarna zal de Kamer met hem hierover in debat gaan waarna het wetgevingstraject start voor de wijziging van de Wet positie toezicht advocatuur (Wpta).

Meer informatie

- Infographic visie AR – toekomstig toezichtmodel
- Advocatenorde pleit na kritiek voor onafhankelijker toezicht, met ‘blik van buiten’ - NRC - 13 maart 2023
- Brief aan MinJenV betreft visie NOvA Wpta - 10 maart 2023
- Advies inbedding toezicht op de advocatuur - Tom Barkhuysen - 27 februari 2023