22-01-2018

Na jarenlange bezuinigingen op het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand heeft de commissie Van der Meer afgelopen najaar geconstateerd dat het stelsel dringend groot onderhoud nodig heeft. Advocaten in toevoegingszaken besteden gemiddeld veel meer uren aan een zaak dan de punten die daar tegenover staan. Er is jaarlijks een investering van € 127 miljoen extra nodig. Het feit dat een onafhankelijke onderzoekscommissie, notabene ingesteld door het kabinet zelf en opgezadeld met een ‘budgetneutrale taakopdracht’, deze conclusie trekt geeft aan hoe urgent de investering op dit moment is.

En wat doet de minister voor Rechtsbescherming hiermee? Vooralsnog weinig. Behalve dat hij een beroep doet op de “maatschappelijke verantwoordelijkheid en intrinsieke motivatie” van alle betrokken organisaties. Al jarenlang denkt de NOvA constructief mee om de toegang tot het recht voor de meest kwetsbare rechtzoekenden te waarborgen. Daarbij hebben wij diverse innovatieve oplossingen aangedragen, zoals het ontwikkelen van een collectieve basisverzekering voor rechtsbijstand, en minder complexe en meer conflictmijdende regelgeving.

Na vele onderzoeken is het nu echt de hoogste tijd voor maatregelen die zoden aan de dijk zetten. Want met voortdurende discussies over bezuinigingen wordt de rechtzoekende echt niet geholpen. Vooralsnog verwaarloost het kabinet zijn taak om te voorzien in adequate rechtsbijstand voor on- en minvermogenden. Ernstig, want het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand wankelt en dreigt om te vallen als er geen substantiële en structurele investeringen worden gedaan.

Des te wranger is dat de overheid zelf een van de grootste veroorzakers is van de toenemende druk op het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand. Als gevolg van nieuwe, complexe wet- en regelgeving zorgen verschillende departementen voor een toenemende vraag naar rechtsbijstand zonder dat hier voorzieningen tegenover staan. Maar liefst 60% van de zaken in het stelsel wordt tegen de overheid gevoerd. Dit betreft zeker niet alleen het strafrecht, maar gaat ook over zaken als zorg, sociale voorzieningen, huur. Onderwerpen waar elke burger mee te maken kan krijgen. Voor kwetsbare rechtzoekenden is bijstand daarbij door een pleitbezorger essentieel om voor hun recht te kunnen opkomen. Dat hoeft overigens zeker niet per se een advocaat te zijn, maar bijvoorbeeld in het geval van multiproblematiek evengoed een andere hulpverlener. Een burger die in een procedure met de staat verwikkeld is, is nog altijd beter dan een burger die zijn rug tegen die staat keert.

Een definitie van populisme is een stijl van politiek bedrijven die de bevolking eenvoudige oplossingen voorschotelt voor complexe problemen. Ik hoop dat dit kabinet voor de complexe problemen waarmee burgers worden geconfronteerd, mede als gevolg van wet- en regelgeving en overheidshandelen, een echte oplossing wil bieden. Als dat betekent dat juristen en advocaten in het verdomhoekje zitten omdat ze blijven hameren op het belang van professionele pleitbezorging en procedurele rechtvaardigheid, dan moeten we dat maar voor lief nemen. Een samenleving die is ingericht op tegenspraak is immers vele malen te prefereren boven een samenleving die de rug tegen gevestigde instituties keert.

Bent u in de middag van 25 januari in de gelegenheid: het rondetafelgesprek in de Tweede Kamer is openbaar, dus komt allen!