27-10-2020

De keuze van het thema zou een verwijzing kunnen zijn naar ‘Liefde in tijden van cholera’ van de Colombiaanse schrijver Gabriel García Márquez. Deze roman beschrijft een man die eenenvijftig jaar, negen maanden en vier dagen moet wachten om bij de vrouw te kunnen zijn van wie hij houdt. Laten we hopen dat wij minder lang wachten op de terugkeer naar een normale samenleving.

De impact van de coronamaatregelen was en is groot. Tijdens de eerste lockdown sloten alle gerechtsgebouwen hun deuren en bleek voor rechtzoekenden ongewis hoe hun zaken nu verder zouden gaan. Na de gelukkig snelle heropening kwamen advocatuur, rechterlijke macht en het OM voor een totaal nieuwe en onbekende situatie te staan. Het vroeg improvisatie en inzet van alle partners in de keten om te zorgen voor continuïteit van de rechtspraak. Dat ging met vallen en opstaan, maar er is veel geleerd. En het is goed te zien dat tijdens de huidige beperkte lockdown de meeste zittingen nu gewoon doorgaan. Nog steeds leren we stap voor stap hoe je de rechtspraak ‘coronaproof’ maakt en houdt, voor rechtzoekenden én voor professionals. De NOvA, de Raad voor de Rechtspraak, het OM en het ministerie van Justitie en Veiligheid overleggen met grote regelmaat over alle maatregelen als gevolg van corona. Daarbij brengt de NOvA de signalen in die we dagelijks van advocaten krijgen.

De coronacrisis heeft niet alleen gevolgen voor de fysieke toegankelijkheid van de rechtspraak. Ook de toegang van de rechtzoekende tot een advocaat, en daarmee tot het recht, vereist voortdurende aandacht. Zonder een levensvatbare advocatuur is er geen goede rechtsbedeling. Uit onder meer de belrondes die de algemene raad heeft gedaan en uit de enquête van het Advocatenblad in april blijkt dat de gevolgen van corona voor elke advocaat anders zijn, maar vaak groot. Daarom heeft de NOvA zich vanaf het begin ingezet voor steunmaatregelen voor de advocatuur. En met succes. De NOW-regeling geldt nu voor alle advocaten en voor sociaal advocaten kwamen er een voorschotregeling en een noodfonds. Naarmate de coronacrisis langer duurt en er nog geen terugkeer naar normaal in het vooruitzicht is, zal de NOvA zich blijven inzetten om de continuïteit van de rechtspraak en dus de advocatuur te waarborgen.

Op de achtergrond speelt ook de juridische verantwoording van de coronamaatregelen die soms grote inbreuk kunnen maken op het persoonlijke leven van mensen. Juist nu is het belangrijk dat de overheid zich blijft verantwoorden en dat besluiten transparant en goed onderbouwd tot stand komen in een democratisch proces. De NOvA heeft daarom stevig geadviseerd op onder meer het wetsvoorstel Tijdelijke wet COVID-19 en het voornemen van het OM meer zaken per strafbeschikking af te doen, zonder tussenkomst van een rechter. Aan de overheid de uitdaging om onder druk en in deze onzekere tijden de rechtsstaat te blijven respecteren.

Er zijn ook zilveren randjes te ontdekken aan de ‘coronawolk’ die over de wereld is neergedaald. De digitale transitie binnen de rechtspraak en advocatuur krijgt nu noodgedwongen een enorme impuls waar binnen afzienbare tijd voordelen van te verwachten zijn. Oude vanzelfsprekendheden in de kantoorcultuur worden heroverwogen. We leren op een nieuwe manier naar ons werk te kijken en naar wat we daarbij echt nodig hebben. Ondanks de fysieke afstand wordt er op innovatieve manieren samengewerkt en treffen we elkaar op nieuwe en verrassende wijzen. Dat is winst die we moeten vasthouden. Het wordt weer zomer en écht niet pas over ruim 51 jaar.