06-09-2022

Sinds de inwerkingtreding van de Bruyninckx-richtlijnen in 1995 is het uitgangspunt bij betalingsverkeer van de advocaat dat geldbewegingen giraal plaatsvinden. In 2014 is de Verordening op de advocatuur (Voda) in werking getreden. Artikel 6.27 Voda schrijft voor dat betalingen giraal dienen plaats te vinden. Dat kan slechts anders zijn wanneer er ‘feiten of omstandigheden zijn die dat rechtvaardigen’. Doet die uitzonderingssituatie zich voor en beloopt de contante betaling vervolgens een bedrag van 5.000 euro of meer, dan is overleg met de deken verplicht. Het is aan de advocaat om te bepalen of een contante betaling ‘een uitzondering op de regel’ is en bij twijfel overleg met deken te zoeken. De beoordeling van de advocaat kan worden getoetst door de tuchtrechter. Het doel van deze regel is voorkomen dat advocaten betrokken raken bij criminele activiteiten en om een bewustwording te creëren die bijdraagt aan de integriteit van de beroepsgroep.

In 2000 signaleerde minister van Justitie Korthals een spanningsveld tussen de strafrechtelijke norm – ’gij zult niet helen’ – en het recht op rechtsbijstand door een advocaat. Omdat dit recht tevens omvat het recht om vertrouwelijk met de advocaat te communiceren, kan, aldus Korthals, een advocaat die normaal zijn werk doet en daarvoor een passend honorarium in rekening brengt, ongewild een strafrechtelijke aansprakelijkheid op zich laden. Het is om die reden dat al in 1995 door het OM een terughoudend opsporings- en vervolgingsbeleid jegens advocaten is geformuleerd.

Dit standpunt is dit voorjaar door het OM herbevestigd. Kort gezegd: het feit dat een rekening wordt betaald door een cliënt die zijn geld mogelijk uit misdrijf heeft verkregen, maakt op zichzelf niet dat de advocaat wordt vervolgd voor heling of witwassen. Dit is volgens het OM afhankelijk van de omstandigheden van het geval.

Uit het persbericht van de lokale dekens over hun onderzoek volgt dat hun bevindingen zien op de jaren 2018-2020. Nadien is het aantal contante betalingen scherp gedaald en hebben veel advocatenkantoren volledig afscheid genomen van contante betalingen.

De bijzondere positie van de advocaat brengt ook waar het betalingen betreft, verplichtingen met zich. Het is aan de advocaat die verantwoordelijkheid te nemen, en daarin lijken de laatste jaren goede stappen te zijn genomen.